Raja mangalvedhekar biography channel

माधव विद्वांस

बालसाहित्यकार, कथालेखक, कवी, नाटककार, अनुवादक तसेच विज्ञान व पर्यावरण विषय असे चतुरस्र लेखन करणारे राजा मंगळवेढेकर ऊर्फ वसंत नारायण मंगळवेढेकर (जन्म 11 डिसेंबर 1925) यांची आज जयंती.

राजा मंगळवेढेकरांनी त्यांच्या लेखनातून मराठी साहित्याच्या दरबारात आपल्या वैविध्यपूर्ण ग्रंथसंपदेची मोलाची भर घातली आहे.

त्यांचे संपूर्ण लेखन “राजा मंगळवेढेकर’ याच टोपणनावाने प्रसिद्ध आहे. त्यांनी बी.ए.पर्यंतचे शिक्षण घेतले होते. स्वातंत्र्य चळवळीत सक्रिय भाग घेतला होता. त्यावेळी त्यांना साने गुरुजींचा सहवास लाभला.

त्यामुळे त्यांना मुलांसाठी लिहिण्याची प्रेरणा मिळाली. “करील मनोरंजन जो मुलांचे, जडेल प्रभूशी नाते तयाचे’ या साने गुरुजींच्या उक्‍तीप्रमाणे त्यांनी बालगोपाळांसाठी विपुल साहित्य निर्माण केले.

मंगळवेढेकरांनी विपुल साहित्यनिर्मिती केली आहे. यामध्ये 200 पेक्षा जास्त गोष्टी, कथा, कविता, चरित्रे, पत्रे आणि विज्ञान व पर्यावरण याविषयीची पुस्तके आहेत.

त्यांनी साने गुरुजींच्या जीवनसंघर्षमय जीवनावर “साने गुरुजी जीवनचरित्र’ हे सुंदर पुस्तक लिहिले. मोठ्यांसाठी केलेल्या साहित्य निर्मितीमध्ये अनेक विषयांना स्पर्श केला आहे.

“मित्राय नम:’, “तरुण मित्रा’, “कहाणी एका प्रयोगाची’, “चित्रांगण’, “ग. दि. मा’ ही त्यांची काही पुस्तके.
राष्ट्रसेवादल, साने गुरुजी कथामाला, आंतरभारती इत्यादी सांस्कृतिक व सामाजिक कार्य करणाऱ्या संस्थांच्या कार्यामध्ये त्यांचा मोठा सहभाग होता.

कथाकथन, बालमेळावे, शिबिरे इत्यादींच्या निमित्ताने त्यांनी भारतभर भटकंती केली होती.

केल्याने देशाटन, पंडित मैत्री आणि सभेत भाषण केल्याने मनुजा चातुर्य येते, या उक्‍तीप्रमाणे त्यांच्या अनुभवविश्‍वातून त्यांनी अनेक पुस्तके लिहिली. साने गुरुजींच्या सहवासातील गोड गोष्टी व इतर संस्कार कथा सांगत त्यांनी साऱ्या महाराष्ट्रभर भ्रमंती केली होती.

स्वतःच्या कथाकथनातील अनुभवातून त्यांच्या “कथा आणि कथाकथन’ या पुस्तकात त्यांनी कथाकथनाची तंत्रे खुबीने मांडली आहेत.

हे पुस्तक वक्‍त्यांना दीपस्तंभासारखे ठरले. या पुस्तकाच्या अनेक आवृत्त्या निघाल्या असून महाराष्ट्र शासनाचे उत्कृष्ट ग्रंथाचे पारितोषिकही या पुस्तकास प्राप्त झालेले आहे.

भारतरत्न (भाग 1, 2, 3), हा शोध भारताचा (पुस्तक मालिका-10भाग) या पुस्तकांची मालिका लिहिली. चतुराई आणि बनवाबनवी ही बालनाट्ये लिहिली आहेत. “असावा सुंदर चॉकलेटचा बंगला’, “कोणास ठाऊक कसा शाळेत गेला ससा’ ही बालगीते आजही बालचमूत आवडीची आहेत व शालेय संमेलनात गायली जातात.

दुर्लक्षित उर्मिलेवर “उर्मिले त्रिवार वंदन तुला’ हे गीत लिहून तिच्या त्यागाची जाणीव त्यांनी करून दिली. “सती तू दिव्यरूप मैथिली’ या गीतांमधून सीतेचा मोठेपणाही सांगितला.

त्यांना वर्ष 1999 मध्ये गदिमा पुरस्कार, फुलराणी थिएटरचा जवाहरलाल नेहरू स्मृती पुरस्कार, बालसेवा पुरस्कार (1995), बाबुराव शिरोळे बालसाहित्य पुरस्कार (1997) हे पुरस्कार मिळाले आहेत.

तसेच त्यांनी पुणे येथे 1985 साली झालेल्या सहाव्या बालकुमार साहित्य संमेलनाचे अध्यक्षपद भूषविले होते. त्यांनी लिहिलेल्या चरित्रांमध्ये इंदिरा गांधी, डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर, राजा राममोहन रॉय, समर्थ रामदास, सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांचाही समावेश आहे. 1 एप्रिल 2006 रोजी त्यांचे पुणे येथे निधन झाले.

Tags:अग्रलेखसंपादकीयसंपादकीय लेख